Michalski Jerzy Jakub (1870–1956), skarbowiec, profesor wyższych uczelni, dyrektor Banku Krajowego, minister skarbu. Ur. 18 III w Jarosławiu. Był jednym z czworga dzieci urzędnika skarbowego Józefa i Marii z Pogonowskich. Gimnazjum ukończył w Rzeszowie, zdając celująco maturę w czerwcu 1888. Wstąpił następnie na Wydział Prawa i Administracji UJ. W czerwcu 1893 uzyskał doktorat, a w lipcu t. r. rozpoczął pracę w Krajowej Dyrekcji Skarbowej. Przygotowując się do działalności na polu naukowym, pracował w różnych działach aparatu skarbowego, m. in. w Rzeszowie, Tarnobrzegu i Chrzanowie, awansując stopniowo z praktykanta na sekretarza skarbowego. W trakcie pracy odbył służbę w wojsku (1894–5). W r. 1903 ukazała się jego książka Austriacki powszechny podatek zarobkowy (Kr.). W lipcu t. r. M. habilitował się na podstawie pracy Prawo ubogich (Kr. 1904) z zakresu skarbowości i austriackiego prawa skarbowego. W r. 1904 rozszerzył veniam docendi na naukę administracji i austriackiego prawa administracyjnego. Lata 1905–6 spędził na studiach w uniwersytecie w Berlinie oraz The London School of Economics. Po powrocie do Krakowa rozpoczął wykłady na UJ. We wrześniu 1907 mianowany został profesorem nadzwycz. nauki skarbowości i austriackiego prawa skarbowego oraz nauki administracji i austriackiego prawa administracyjnego. Wykładał równocześnie prawo państwowe na Studium Rolniczym UJ i na kursie abiturientów Akademii Handlowej. W ciągu tych lat ogłosił m. in. Projekt reformy podatków budynkowych (Kr. 1908) i Projekt reformy podatków domowych (Kr. 1908).
Z funkcji profesorskiej zrezygnował M. w październiku 1911, aby objąć kierownictwo Banku Krajowego dla Królestwa Galicji i Lodomerii we Lwowie (od kwietnia 1922 Polski Bank Krajowy – PBK). Na stanowisku tym (z przerwą w okresie gdy był ministrem skarbu) pracował, aż do chwili włączenia Banku Krajowego do Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK, 1924). Równocześnie zajmował się działalnością naukową i administracyjną w powstającym aparacie państwa polskiego. W semestrze zim. 1915 r. podjął wykłady ekonomii w Szkole Politechnicznej we Lwowie; prowadził je do października 1921. W kwietniu 1916 został mianowany profesorem zwycz. ekonomii politycznej, a we wrześniu 1920 profesorem honorowym Politechniki we Lwowie. Dn. 27 VII 1917 Tymczasowa Rada Stanu (TRS) powierzyła M-emu kierowanie Biurem Organizacyjnym przy Departamencie Skarbu. Biuro to działające do końca 1917 r. miało przygotować ustawy skarbowe. Wiele z ówczesnych projektów legislacyjnych M-ego doczekało się realizacji po r. 1918 (m. in. na projekcie M-ego oparła się ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli Państwa). W końcu grudnia 1918 na życzenie Biura Prac Kongresowych objął M. kierownictwo studiów dotyczących rozrachunków Polski z Austrią z tytułu jej związków z Galicją. Wyniki prac zostały dostarczone polskiej delegacji na kongres pokojowy w Wersalu. W lipcu t. r. Rada Ministrów zleciła M-emu organizację prac przygotowawczych, zmierzających do wykonania postanowień gospodarczo-finansowych traktatu pokojowego z Austrią na terenie byłej Galicji. W związku z tym prezes Głównego Urzędu Likwidacyjnego (GUL) powołał M-ego (sierpień 1919) na komisarza w Małopolskim Komisariacie GUL.
W dn. 26 IX 1921 M. został mianowany ministrem skarbu w gabinecie A. Ponikowskiego. Początkowo uzależniał przyjęcie teki od spełnienia szeregu warunków o charakterze programowym i społecznie konserwatywnym, jednakże w końcu z nich zrezygnował. Na stanowisku ministra dał się poznać jako bardzo energiczny administrator. Główne założenia swego programu przedstawił w złożonym Sejmowi 7 X 1921 projekcie ustawy o środkach naprawy państwowej gospodarki finansowej. Przewidywał on m. in. znaczne zwiększenie uprawnień ministra skarbu i ograniczenie praw rządu i parlamentu do zwiększania wydatków. Osiągnięcie poprawy sytuacji skarbu miało być uzyskane własnymi siłami kraju przy pomocy aktywizacji życia gospodarczego (m. in. w wyniku przedłużenia czasu pracy i ograniczenia realizacji reformy rolnej), poprzez redukcję wydatków i wzrost dochodów budżetowych, przy czym zasadnicze znaczenie przywiązywał M. do jednorazowej daniny majątkowej i reformy innych podatków. Projekty M-ego przyjęte zostały w Sejmie dość przychylnie, a ustawa o naprawie skarbu znana jest jako «lex Michalski». Energiczna akcja ministra doprowadziła do dwumiesięcznej stabilizacji marki polskiej (od połowy listopada do końca stycznia 1922). Jednak na skutek trudności realizacji programu już w lutym 1922 zaczęła ponownie narastać inflacja. W związku z tym M. w exposé budżetowym w Sejmie w dn. 28 III 1922 zapowiedział modyfikację dotychczasowego programu i zwrócenie większej uwagi na pożyczki zagraniczne. Deficyty budżetowe do czasu zdobycia pożyczki zamierzał pokrywać emisją biletów skarbowych. Był to pomysł mało wówczas realny. W związku z tym pod koniec ministerium M-ego deficyty budżetowe szybko rosły, co pociągnęło za sobą wzrost emisji marek polskich i pogłębianie się inflacji. W związku z upadkiem gabinetu Ponikowskiego (2 VI 1922) M. odszedł z Min. Skarbu i powrócił na stanowisko dyrektora naczelnego PBK. W trakcie formowania rządu przez A. Śliwińskiego Klub Pracy Konstytucyjnej (konserwatyści galicyjscy) starał się wpłynąć na zachowanie przez M-ego teki ministra skarbu. Próby te nie powiodły się, gdyż Piłsudski był zdecydowanym przeciwnikiem M-ego, a ten stawiał warunki, których Śliwiński nie chciał akceptować (m. in. domagał się wydzierżawienia zagranicy monopolu tytoniowego). Natomiast w gabinecie tworzonym w połowie lipca przez W. Korfantego M. przewidziany był na stanowisko ministra skarbu. Do utworzenia tego rządu jednak nie doszło.
W dn. 5 XI 1922 M. kandydował do Sejmu z ramienia Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej i uzyskał mandat z listy państwowej. W Sejmie wstąpił do Klubu Chrześcijańsko-Narodowego. Jako przedstawiciel Klubu wchodził do Komisji Skarbowej i Komisji Kontroli Długów Państwa. Był wielokrotnym sprawozdawcą budżetów Min. Skarbu i jednym z posłów najbardziej aktywnych w sprawach finansowych. Na jesieni 1924 wystąpił z własnym programem stabilizacji pieniądza poprzez zwiększenie sprawności przedsiębiorstw państwowych, reformę podatków, ograniczenie ustawodawstwa socjalnego oraz zaciągnięcie pożyczki zagranicznej. W maju 1925 zaczął ostro atakować program stabilizacyjny W. Grabskiego, dowodząc, że przeprowadzona reforma walutowa była przedwczesna. Dn. 7 VII 1926 stanął na czele Nadzwyczajnej Sejmowej Komisji do zbadania sprawy wydzierżawienia Polskiego Monopolu Zapałczanego, która bardzo ostro zaatakowała W. Grabskiego. Tłumaczył on to osobistymi pretensjami M-ego, którego Grabski jako premier nie mianował prezesem BOK, na co M. liczył. W grudniu 1926 M. został powołany do Rady Finansowej przy ministrze skarbu. Po likwidacji PBK M. jako profesor kontraktowy (później zastępca profesora) podjął od r. 1925 wykłady z ekonomii na Politechnice Warszawskiej i prowadził je aż do wybuchu wojny. Równocześnie działał we władzach wielu przedsiębiorstw (głównie o kapitale austriackim i niemieckim). M. in. był członkiem Rady Nadzorczej Banku Zachodniego, SA Godulla, kopalni «Wirek», Modrzejowskich Zakładów Górniczo-Hutniczych, SA «Ferrum», Polskiej Spółki Chemicznej «Roche», Przemysłu Tłuszczowego «Schicht», Tow. Zakładów Chemicznych «Strem» i prezesem Rady Tow. dla Wyrobów Sukienniczych «Rakszawa». Poza tym działał w samorządzie m. Warszawy. W maju 1927 został wybrany członkiem Rady Miejskiej z listy Koła Narodowo-Gospodarczego. Zasiadał w niej do r. 1936; kierował do lutego 1934 pracami Komisji Budżetowo-Skarbowej.
M. był autorem wielu prac. Miały one przede wszystkim charakter bieżąco użytkowy, a nie teoretyczny. Do ważniejszych, oprócz już wymienionych, należały: Traktat pokojowy w Saint-Germain a obciążenie Polski (Kr. 1921), Reorganizacja monopolu soli w Polsce („Ruch Prawn., Ekon. i Socjol.” 1927), Przesilenie gospodarcze światowe i w Polsce (W. 1931), Wykład ekonomii politycznej (W. 1932) – było to streszczenie poglądów K. Rista i S. Głąbińskiego, Znaczenie nauki ekonomii politycznej dla wykształcenia inżynierów (W. 1933), Zagadnienie emerytalne w Państwie Polskim (W. 1937). M. należał również do autorów Handbuch der Finanzwissenschaft, III (Tübingen 1929). Poza tym wyszło drukiem wiele przemówień M-ego, wygłoszonych w Sejmie i w Radzie Miejskiej w Warszawie. Artykuły jego ukazywały się m. in. w „Weltarchiv”, „Verwaltungsarchiv”, „Finanzarchiv”, „Zeitschrift für Volkswirtschaft”, „Sozialpolitik und Verwaltung”, „Przeglądzie Prawa i Administracji”, „Czasopiśmie Prawniczym i Ekonomicznym”, „Przeglądzie Gospodarczym”, „Ekonomiście” (warszawskim), „Przeglądzie Polskim”, „Ateneum Polskim”. Z racji swoich zainteresowań naukowych M. należał do wielu stowarzyszeń naukowych, m. in. był przejściowo prezesem Tow. Naukowego we Lwowie.
W czasie drugiej wojny światowej M. nie prowadził żadnej działalności. Po wyzwoleniu w r. 1945 objął przejściowo katedrę ekonomii na Politechnice Śląskiej. Od marca t. r. był profesorem kontraktowym na katedrze skarbowości i prawa skarbowego UJ oraz prowadził katedrę ekonomii na Wydziale Politechnicznym Akademii Górniczo-Hutniczej (AGH). W AGH był kuratorem Tow. Bratniej Pomocy Studentów. Współpracował też z Min. Skarbu przy opracowywaniu dekretów z zakresu skarbowości. W dn. 31 VIII 1950 zwolniono M-ego z pracy w szkolnictwie wyższym. Jako profesor kontraktowy nie otrzymał emerytury. W związku z tym znalazł się w bardzo ciężkiej sytuacji materialnej. Mimo starań nie uzyskał emerytury specjalnej. Łączyło się to z wysunięciem zarzutu, że w latach wojny – jako jedyny Polak – został w czerwcu 1940 powołany do Rady Nadzorczej Fettindustrie «Schicht» AG. M. zmarł w Krakowie w dn. 24 XI 1956, pochowany został na cmentarzu Rakowickim. Ożeniony był (1903) ze Stanisławą Emilewicz (zm. w r. 1942). Dzieci nie miał.

Enc. Nauk Polit.; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Album ekonomistów polskich, „Ruch Prawn., Ekon. i Socjol.” 1927 półr. I (fot.); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Peretiatkiewicz–Sobeski, Współczesna kultura pol.; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 352 (fot.), 362, 467, 473; Who’s Who in Central and East-Europe 1933/34, Zurich 1935; – Grabski W., Sprawa zapałczana, W. 1927 s. 42; Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, (fot.); Landau Z., J. Michalski (1870–1956), „Finanse” 1974 nr 2 s. 56–67; tenże, Polskie zagraniczne pożyczki państwowe 1918–1926, W. 1961; Landau Z., Tomaszewski J., W dobie inflacji 1918–1923, W. 1967; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Londyn 1967 II; Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej, W. 1957; Taylor E., Inflacja polska, P. 1926; tenże, Polityka skarbowa i system podatkowy Rzeczypospolitej Polskiej, P. 1929 s. 34–42; Wolanowski L., Ośmiornica, „Świat” 1951 nr z 11 XI; – Biliński L., Wspomnienia i dokumenty, W. 1925 II; C. K. UJ Skład Uniw., 1903/4–1911/12; Grabski W., Dwa lata pracy u podstaw państwowości naszej (1924–1925), W. 1927; Gruber H., Wspomnienia i uwagi, Londyn 1968; Młynarski F., Wspomnienia, W. 1971; Prace Departamentów i Biur TRS Król. Pol...., W. 1918 s. 14; Rataj M., Pamiętniki 1918–1927, W. 1965; Rocznik Informacyjny o Spółkach Akcyjnych w Polsce; Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu, 1922–7; Szematyzmy Król. Galicji, 1894–1914; Tommasini F., Odrodzenie Polski, W. 1928; – „Dzien. Pol.” 1956 nr 283; – AAN: MWRiOP teczka akt personalnych M-ego; Arch. UJ: S. II 619 (teczka akt personalnych M-ego), Teczka habilitacyjna; Klepsydra (w zbiorach UJ); Materiały autobiograficzne w zbiorach Red. PSB.
Zbigniew Landau